شاید با خود فکر کنید که تاریخچه پیدایش ترازو به سده های اخیر بر می گردد ولی این تصوری کامل نادرست است. بشر در هزاران سال پیش هم بسیار هوشمند بوده است و همیشه سعی داشته هر چیزی را اندازه بگیرد. درواقع این اندازه ها و حساب کتاب ها هستند که موجب شکل گیری دانش و همچنین پیشرفت علم بشری می شوند. از طرفی مبادلات بین انسان ها همواره بر پایه مقیاس و میزان بوده است. کاوش در تاریخ، همیشه جذاب بوده است از این رو ما نیز تصمیم گرفتیم مطلبی را به پیدایش تاریخچه ترازو اختصاص دهیم.

اولین ترازوها

همان طور که گفتیم عمر پیدایش ترازو مربوط به سده های اخیر نیست، بلکه بررسی های متعددی که در مورد تاریخچه ترازو صورت گرفته است، نشانگر قدمت 5 هزار ساله ترازو و استفاده از آن است. اولین تصاویر در مورد ترازو، و حضور آن در زندگی مردم به سنگ نگاره های دوران فراعنه مصر باز می گردد. چنانچه در قرآن کریم نیز به میزان به معنای وسیله ای به نام ترازو اشاره شده است

 فاوفوا الکیل و المیزان و لاتبخسوا الناس اشیآءهم و لاتفسدوا فی الارض بعد اصلـحها ذلکم خیر لکم ان کنتم مؤمنین. «و به سوی (مردم) مدین برادرشان شعیب را (فرستادیم) گفت‌ای قوم من خدا را بپرستید که برای شما هیچ معبودی جز او نیست در حقیقت شما را از جانب پروردگارتان برهانی روشن آمده است پس پیمانه و ترازو را تمام نهید و اموال مردم را کم مدهید و در زمین پس از اصلاح آن فساد مکنید این (رهنمودها) اگر مؤمنید برای شما بهتر است.»

ویکی فقه

قسطاس و میزان

قسطاس و میزان دو کلمه ای هستند که در احادیث و روایات و در زبان عربی بسیار از آن ها استفاده شده است. این دو کلمه در واقع همان معنی ترازو را دارند. گفته می شود قسطاس از دو کلمه قسط به معنای عدالت و طاس به معنای کاسه یا ظرف تشکیل شده است. میزان نیز معنای ترازو را دارد. اما بین قسطاس و میزان یک تفاوت عمده هست. قسطاس برای اندازه گیری اجسام بزرگ بکار میرفته است، اما از میزان در خورده فروشی ها و معاملات روزانه استفاده می شده است.

ترازوهای دو کفه

ساده ترین نوع ترازوها، ترازوهای دو کفه هستند که از یک شاهین و دو پله تشکیل شده اند. در یک طرف ترازو، وزنه ها و در طرف دیگر آن اجسام قرار می گیرند. ترازوهای دو پله یا دو کفه در ابتدا بسیار ساده بودند و بعد ها به مرور زمان پیشرفته تر شدند. اساس کار ترازوهای پله ای بر اساس قانون اهرم بوده است. ترازو ها انواع محتلفی دارند که در ذیل به آن اشاره شده است.

• ترازوی حکمت
• ترازوی قپان
• ترازوی آبی
• ترازوی های ترکیبی
• ترازوهای چند پله

دانشمندانی که در تکنولوژی ترازو سهیم بودند

بسیاری از دانشمندان ایرانی و جهان اسلام، دست به ابداع ترازوهای جدید زدند و نقش به سزایی در تاریخچه پیدایش ترازو داشتند، که از جمله این دانشمندان می شود به ابوریحان بیرونی، خیام ابوسهل کوهی و ابن هیثم و خازنی اشاره نمود که در زمینه ساخت ترازو تلاش فراوانی کرده اند.

خیام

خیام، در ابتدا طلا را در یک کفه ترازو می گذاشت و آن را اندازه گیری می کرد و سپس پله حاوی طلای خالص را در آب فرو می برد و وزن طلا را در آب اندازه گیری می کرد. خیام همین کار را با نقره هم انجام می داد. سپس نسبت وزن آبی و هوایی طلا و همچنین نسبت آبی و هوایی نقره به دست می آمد و روی بدنه ترازو درج می شد. خیام نام ترازوی خود را ترازی آبی مطلق نام نهاده بود.

ابوریحان بیرونی

ابوریحان بیرونی هم در زمینه ساخت ترازو فعالیت های زیادی داشته است. دو رساله از ابوریحان بیرونی به نام های میزان الحکمه به فارسی ، و مقاله فی النسب التی بین الفلزات و الجواهر فی الحجم به عربی به جای مانده است، که رساله دوم در مورد وزن کردن اجسام، فلزات و سنگ ها و همچنین ساختن ترازوهاست.
ابوریحان بیرونی در تاریخچه پیدایش ترازو نقش ویژه ای داشته است. ابوریحان بیرونی وسیله ای به نام آلت مخروطی را اختراع کرد، آلت مخروطی را می توان قدیمترین چگالی سنج عالم اسلام به شمار آورد. این دانشمند جهان اسلام توانست، برای نخستین بار در عالم اسلام وزن مخصوص هجده فلز و کانی را به دست آورد.

خازنی

در بین دانشمندانی که در مورد جرم اجسام و نحوه کار ترازوها، رساله های مختلفی دارند، ارزشمندین رساله متعلق به خارنی است. این رساله میزان الحکمه نام دارد. میزان الحکمه کمک شایانی به مطالعات مربوط به تاریخچه پیدایش ترازو کرده است. خازنی در این کتاب علاوه بر این که به شرح ساخت ترازوی خود پرداخته است، نظرات و اختراعات و طرز کار ترازوی سایر دانشمندان مانند ابوریحان بیرونی و خیام را نیز آورده است.

زکریای رازی

در پیشینه تاریخچه پیدایش ترازو که غور می کنیم به زکریای رازی می رسیم. زکریای رازی نیز، علاوه بر سایر کشفیات و ابداعاتی که داشته در زمینه اندازه گیری جرم اجسام نیز، ورود کرده است. ترازویی که توسط زکریای رازی ساخته شده است ترازوی طبیعی نام دارد. خازنی در رساله جامعی که ارائه داده در مورد نظریات زکریای رازی در باب اندازه گیری وزن اجسام نیز پرداخته است و یک تصویر از ترازوی زکریا نیز در این کتاب آورده شده است.

مراحل تولد ترازوهای امروزی

زمانی که به تاریخچه پیدایش ترازو می نگریم متوجه می شویم که آباء و اجداد ما چه زحمت های فراوانی برای ابداع ترازو کشیده اند. در سده ها و هزاره های گذشته، ابزار آلات بسیار محدود بودند، از این رو تبدیل کردن آنچه در ذهن میگذشت به یک وسیله، بسیار سخت بود. همچنین دسترسی به مطالعات دیگران به این راحتی ها امکان پذیر نبود. اما پیشینیان ما با سخاوت هر چه تمام تر، هر آنچه را در طول تاریخ آموخته بودند در کتبی برای ما به یادگار گذاشتند تا راه را برای ما هموار تر کنند.

در سده اخیر ، تکنولوژی نه به شکل خطی بلکه به شکل تصاعدی درهمه جنبه های خود پیشرفت کرده است. از این رو، حالا شاهد حضور انواع ترازو ها هستیم برای اینکه با انواع ترازوها آشنا شوید می توانید به مقاله معرفی انواع ترازو ها در همین وبلاگ مراجعه کنید.

امیدواریم در مطلب تاریخچه پیدایش ترازو توانسته باشیم اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار دهیم.